26.03.2008 ж.

ШЌО жастары:кєсіптік даярлыќжєне ж±мыспен ќамтылу

Ќазіргі заманѓы ќоѓам µміріндегі жастардыњ рµлін, жас ±рпаќтыњ єлеуметтік функцияларын, білім дењгейі мен кєсіптік біліктілігін зерттеу мєселесі теориялыќ жєне практикалыќ жаѓынан зор мањызѓа ие. Адамныњ µмір тіршілігінде єлеуметтік жєне демографиялыќ оќиѓалардыњ негізгілері: жалпы білім алуды аяќтауы, мамандыќ тањдау жєне кєсіби даярлыќтан µтуі, ењбек ќызметініњ басталуы оныњ жас кезіне келеді.
Адамныњ єлеуметтік-экономикалыќ процестерге ќатысуын ќамтамасыз ететін негізгі факторлардыњ бірі - білім алу болып табылады. Ќазіргі заманда орта кєсіптік жєне жоѓары білім ерекше µзекті де, айтулы болып табылады. Дегенмен, белгілі бір ќызметті ж‰зеге асыру ‰шін ж±мыс тєжірибесі болмаѓандыќтан, жастар облыстыњ ењбек рыногында бірден-бір осал топ ќатарында ќалып отыр.

1. Жастардыњ кєсіптік білім алуы

Соњѓы бірнеше жылдар ішінде экономиканыњ кµтерілуі жалѓасуда, жања µнеркєсіптік жєне аграрлыќ кєсіпорындар ж±мысќа кірісті, металлургия, кµлік салалары, µндірістік жєне т±рѓын ‰й ќ±рылысы белсенді т‰рде дамуда. Осы жаѓдай білім ж‰йесі даярлайтын білікті кадрларѓа ќажеттілікті арттыруда. Кєсіптік мектептер (КМ) т‰ріндегі оќу орындары желісін кењейту ќажеттігі туындауда. Осы баѓытта жандану байќалады, жањадан КМ ашылуда жєне б±рыннан ж±мыс істеп т±рѓандарыныњ материалдыќ ныѓаюы байќалып отыр.
Ќазіргі кезде КМ ж‰йесіне оќушыларды ќабылдау таяу арадаѓы ондаѓан жылдар ішінде бірден бір мањызды мєселе ретінде ќалады, µйткені жалпы білім беретін мектептерді бітірушілер негізінен ЖОО мен колледждерге баруѓа бейім.

1.1 Бастауыш кєсіптік білім

2007/08 оќу жылыныњ басына облыста 41 дербес кєсіптік мектеп пен 9 дербес емес кєсіптік мектеп ж±мыс істеді жєне µткен жылдыњ дењгейінде ќалды, дегенмен, мыњжылдыќтыњ басынан бері олардыњ саны 10 оќу орнына артты 2006/07 оќу жылыныњ дењгейіне ќатысты алѓанда оќушылар саны 12,1 мыњ адамды ќ±рап, 5,1%-ѓа азайды.
Негізгі мектеп базасында 9791 адам (барлыќ оќушылардыњ 80,7%-ы), орта базада - 2339 (19,3%) адам білім алады. Б±рын алѓан біліміне (негізгі жєне орта) ќарай КМ оќушылары оќыту ±заќтыѓы єр т‰рлі топтарда білім алады.

Оќыту мерзімдері бойынша оќушыларды бµлу, адам

Кєсіптік мектеп оќушыларыныњ ішінде 16 (20,5%), 17 (25,4%) жєне 18 жастаѓылар (24,7%) басым. 20 жєне одан да жоѓары жастаѓыларѓа 17,1%-дан келеді. Орташа жас шамасы 18,8 жасты, соныњ ішінде орта мектеп базасында оќитындар - 24,7 жасты, негізгі мектеп базасындаѓылар - 17,4 жасты ќ±рады.
КМ оќушыларыныњ ќ±рамы гендерлік айырмашылыќтарѓа ие. Ќыздар орта немесе жоѓары білімді кєсіптік білімнен жоѓары баѓалайтынын талдау кµрсетті. 2007/08 оќу жылыныњ басына оќушы ќыздар контингенті 3,6 мыњ адамды немесе жалпы саныныњ 30%-ын ќ±рады.
2007/08 оќу жылыныњ басына облыстыњ кєсіптік мектептерінде кадрларды даярлау 47 мамандыќ бойынша ж‰ргізілді. Ауыл шаруашылыѓы µндірісініњ шебері-фермер (оќушылардыњ жалпы саныныњ 13,8%-ы), тамаќтандыру кєсіпорындары мамандары (13,5%), газбен, электрмен дєнекерлеуші (9,9%), автокµлік ќ±ралдарына техникалыќ ќызмет кµрсету мен жµндеу маманы (6,1%), шаштараз (5,0%), кењ баѓыттаѓы шебер-ќ±рылысшы (4,8%), µнеркєсіпті электр жабдыѓын жµндеу жєне ќызмет кµрсету жµніндегі электр монтері (4,3%), єрлеу ќ±рылыс ж±мыстарыныњ шебері (3,6%), ќоныс-мекенніњ иесі (3,4%) мамандыќтары анаѓ±рлым ‰лкен с±ранысќа ие болды.

1.2 Орта кєсіптік білім

Соњѓы бірнеше жылдар ішінде колледждер желісі, сондай-аќ оларда оќитын оќушылар саны да б±лжымастан µсіп келеді. Жыл ішінде оќушылар саны 6,6%-ѓа, ал мыњжылдыќтыњ басымен салыс-тырѓанда 2,2 есеге артты.

Колледждер мен оќушылар саны

Колледж оќушыларыныњ жас ќ±рылымы негізінен алѓанда 14-24 жас шамасындаѓылардан (91,0%) ќ±ралѓан, єрбір он бірінші оќушы - 25 жєне одан жоѓары жаста. Сонымен ќатар ‰лкен жас топтарындаѓылардыњ (25 жастаѓы жєне одан жоѓары) 92,1%-ы сырттай бµлімдерде оќиды.
Оќушылардыњ ±лттыќ ќ±рамында 43 ±лт µкілі бар. 2007/08 оќу жылыныњ басына ќазаќтардыњ ‰лес салмаѓы 67,2%-ды, орыстар - 29,2%-ды, татарлар - 1,4%-ды, немістер - 1,1%-ды, украиндар - 0,4%-ды, шешендер - 0,2%-ды ќ±рады. Ќайта ќабылданѓандар санында ќазаќтар ‰лесі - 69,2%, орыстар - 27,2% болды; бітірушілер санында тиісінше 65,0 жєне 30,8%.
Облыс колледждерінде ТМД елдерінен келген 66 адам оќиды, олардыњ 54-і (81,8%) - Ресей Федерациясынан келгендер.
Жыл сайын облыс колледждеріне ќабылдау да, оны бітірушілер саны да артып келеді. 2007 жылы ќабылданѓандар саны алдыњѓы жылѓа ќатысты алѓанда 107,5%-ды, ал 2000 жылѓа ќатысты - 183,4%-ды ќ±рады. 2007 жылы алдыњѓы жылѓа ќараѓанда облыс колледждерін 10,9%-ѓа кµп бітіріп шыќты.

Оќушыларды колледждерге ќабылдау мен бітіріп шыѓуы

адам

Мамандыќтар бойынша даярлауды талдау экономика, білім беру, гуманитарлыќ, кµлік, информатика жєне есептеу техникасы, медицина кадрларын даярлау бойынша ж‰зеге асырылатынын кµрсетті, олардыњ ‰лесіне оќушылардыњ жалпы контингентініњ 71,8%-ы келді. Экономикалыќ мамандыќты 9,7 мыњ адам (алдыњѓы жылы 8,0 мыњ), білім беру мамандыѓын - 5,9 мыњ (6,0 мыњ), гуманитарлыќ - 5,7 мыњ (5,6 мыњ), кµлікті пайдалануды - 2,6 мыњ (2,1 мыњ), информатика жєне есептеу техникасын - 2,5 мыњ (2,4 мыњ), медициналыќ мамандыќты - 2,3 мыњ (2,5 мыњ) адам алады.
Орта кєсіптік білім алатындар санында ќыздар ‰лесі 52,1%-ды ќ±райды, б±л кµрсеткіш бастауыш кєсіптік білім бойынша кµрсеткіштен анаѓ±рлым жоѓары. Колледждерде ќыздар негізінен экономикалыќ (оќушы ќыздардыњ 33,3%-ы), білім беру (20,1%), гуманитарлыќ (12,3%), медициналыќ (9,0%) ќызмет кµрсету саласы (5,3%) ма- мандыќтарын алады.
¤німдер мен кењ ќолданылатын тауарлар технологиясын оќытатын мамандыќтар тобында ќыздар 84%-ды; медицинада - 81%-ды; тіршілік єрекетініњ ќауіпсіздігінде - 75%-ды; тамаќ µнімдері технологиясы мен экономикада - 72%-ды; мєдениет пен µнерде - 66%-ды ќ±рады. Кµлік жєне тењіз техникасын, кµлікті пайдалану, машина жасау технологиясын, машиналар мен жабдыќтар технологиясын, электрлі машина жасауды, автоматтандыру мен басќару, ауыл жєне орман шаруашылыѓы мамандыќтары бойынша оќушылардыњ жалпы саныныњ 81-ден 100%-ѓа дейінгісінде жас жігіттер оќиды.
Колледжді бітіргеннен кейін білімін мемлекеттік баѓалаудан µткендердіњ єрбір тµртіншісі ‰здік баѓа алды. ‡здік диплом єрбір сегізінші бітірушіге берілді. К‰ндізгі бµлімде оќитындардыњ білім дењгейі сырттай оќитындарѓа ќараѓанда жоѓары: к‰ндізгі бµлім оќушыларыныњ 16,2%-ы, сырттай оќитындардыњ 4,2%-ы ѓана оќу орнын ‰здік бітірді.

1.3 Жоѓары кєсіптік білім

Жоѓары оќу орындарында оќу аќысыныњ жоѓары болуына ќарамастан, білім беру ќызметініњ осы т‰рі облыс жастарыныњ арасында анаѓ±рлым ќажеттілікке ие. Мыњжылдыќ басталѓаннан бергі кезењ ішінде ЖОО студенттерініњ саны 2007/08 оќу жылында 51,0 мыњ адамды ќ±рай отырып, 30%-ѓа жуыќ µсті. Алдыњѓы оќу жылымен салыстырѓанда µсім 0,6%-ды ќ±рады.
Жоѓары кєсіптік білімі бар мамандарды даярлау 9 дербес жоѓары оќу орындарымен жєне ‰ш филиалмен мынандай білім дењгейлері бойынша оќытылады, олар: бакалавр, жоѓары кєсіптік білімі бар маман жєне магистр. 2007/08 оќу жылыныњ басына жоѓары оќу орындарында 46,6 мыњ (студенттердіњ жалпы саныныњ 91,4%-ы) жєне филиалдарда 4,4 мыњ адам (8,6%) оќыды.
Оќудыњ к‰ндізгі нысаны анаѓ±рлым жоѓары баѓаланады, онда 26,8 мыњ адам (студенттердіњ жалпы саныныњ 52,6%-ы); 24,2 мыњ адам (47,4%) сырттай білім алады. Алдыњѓы жылѓа ќатысты алѓанда оќудыњ к‰ндізгі нысаны студенттерініњ саны µзгерген жоќ, ал сырттай оќитындар саны - 1,1%-ѓа артты. 2000/01 оќу жылыныњ дењгейіне ќатысты алѓанда олардыњ саны тиісінше 30,2 жєне 59,6%-ѓа артты.
Студенттердіњ жалпы контингентінен 2007/08 оќу жылында аќылы негізде 40551 (79,5%), мемлекеттік оќу гранты есебінен - 10059 (19,7%) жєне мемлекеттік тапсырыс бойынша - 417 (0,8%) студент білім алуда.
Студенттердіњ 60%-ѓа жуыѓы (32,4 мыњ адам) орыс тілінде, ‰штен бірден астамы (18,4 мыњ адам) - ќазаќ жєне 0,5%-ы (274 адам) - аѓылшын тілінде оќиды.
2007 жылы жоѓары оќу орындарына 16,8 мыњ абитуриент µтініш берген, олардан 14,4 мыњ адам оќуѓа ќабылданды, б±л 2006 жылѓа ќараѓанда 5,9%-ѓа кµп.

Оќуѓа ж±мсалѓан шыѓындарды µтеу т‰рлері бойынша жоѓары оќу орындарына т‰скендерді тарату

2007 жылы студенттерді ќабылдаудыњ ењ жоѓары дењгейі - 3394 адам - Д. Серікбаев атындаѓы Шыѓыс Ќазаќстан мемлекеттік техникалыќ университетімен ж‰зеге асырылды, С. Аманжолов атындаѓы Шыѓыс Ќазаќстан мемлекеттік университеті - 2929, Шєкєрім атындаѓы Семей мемлекеттік университетімен - 2522, М. Єуезов атындаѓы Семей университетімен - 1582, Семей мемлекеттік педагогикалыќ университетімен - 1084 адам ќабылданды. Олардыњ ‰лесіне облыс бойынша оќуѓа ќабылданѓан студенттердіњ барлыѓыныњ 80%-ы келеді.
Студенттердіњ 2007/08 оќу жылындаѓы жас ќ±рылымы жайлы айтар болсаќ, жалпы саныныњ 70%-ы 18-ден 22 жасќа дейінгі студент-тердіњ ‰лесіне келеді.

Жасы мен жынысы бойынша студенттердіњ ќ±рылымы,
%-бен

Студенттер ќ±рамы сан алуан, ол 50 ±лттыњ µкілімен ±сынылѓан. Оныњ ішінде ењ кµбі - ќазаќтар мен орыстар, олардыњ ‰лесі 95,4%-ды ќ±рады. Ќазаќстан Республикасы азаматтарынан басќа облыста басќа мемлекеттердіњ студенттері де оќиды. 2007/08 оќу жылында ТМД елдерінен (Єзірбайжан, Армения, Беларусь, Молдова, Ресей, Тєжікстан, ¤збекстан, Украина) 120 адам жєне алыс шетел мемлекеттерінен - (Ауѓанстан, ‡ндістан, Ќытай, КХДР, Моњѓолия, Пєкістан, АЌШ, Т‰ркия) 606 адам білім алуда.
Жоѓары оќу орындарында дипломды мамандарды єзірлеу мамандыќтыњ 30 т‰рі бойынша ж‰ргізіледі. Бакалавриат мамандыѓы бойынша ењ жоѓары ‰лестік салмаќ єлеуметтік ѓылымдар мен бизнес (29,3%), техникалыќ ѓылымдар мен технологияларѓа (21,3%), білім беру (24,2%) мен ќ±ќыќ (13,7%) мамандыќтарына келеді. Дипломды мамандардан педагогикалыќ (9,5%), пєнаралыќ ѓылымдар (8,7%), гуманитарлыќ-єлеуметтік мамандыќтардыњ (8,3%) ‰лесі жоѓары. Магистранттар санынан студенттердіњ 20%-ы єлеуметтік ѓылымдар мен бизнесті, жаратылыс ѓылымдарын, білім беруде оќиды. Студенттердіњ барлыѓынан дипломды мамандар 8716 адамды (17,1%), бакалаврлар - 41779 (81,9%) жєне магистрлар - 532 (1,0%) адамды ќ±райды.
2007 жылы жоѓары оќу орындарымен 11523 маман даярланды, б±л алдыњѓы жылѓа ќараѓанда 2,4%-ѓа аз. Мемлекеттік емтиханды тапсыруѓа (диплом ќорѓауѓа) жіберілген єрбір ‰шінші бітіруші мемлекеттік баѓалау ќорытындысы бойынша "µте жаќсы", 40%-ѓа жуыѓы - "µте жаќсы жєне жаќсы" немесе "жаќсы" деген баѓа алды. 1305 бітіруші ‰здік диплом (2006 жылы - 1305) алды.

2. Жастардыњ экономикалыќ т±рѓыдан белсенділігі

2.1 Экономикалыќ т±рѓыдан белсенді жєне
ж±мыспен ќамтылѓан жастар

Соњѓы жылдары облыс экономикасыныњ т±раќты дамуы арќасында халыќтыњ, соныњ ішінде жастардыњ экономикалыќ т±рѓыдан белсенділігі байќалады.
2007 жылы халыќтыњ ж±мыспен ќамтылуын іріктемелі зерттеу деректері бойынша 15-24 жас шамасындаѓы экономикалыќ т±рѓыдан белсенді (ж±мыспен ќамтылѓандар жєне ж±мыссыздар) жастардыњ саны 123,6 мыњ адамды ќ±рады, б±л облыстыњ экономикалыќ т±рѓыдан белсенді халќыныњ жалпы саныныњ 16,2%-ын ќ±райды. 2006 жылмен салыстырѓандаѓы олардыњ саны 1,1 мыњ адамѓа немесе 0,9%-ѓа артты. Экономикалыќ т±рѓыдан белсенділік дењгейі 46,9%-ды ќ±рады.
67 мыњнан астам адам (экономикалыќ т±рѓыдан белсенді жастардыњ жалпы саныныњ 54,3%-ы) ауылдыќ жерлерде, 56,5 мыњ адам (45,7%) ќалалыќ жерлерде т±рды, олардыњ экономикалыќ т±рѓыдан белсенділік дењгейі тиісінше 55 жєне 40,7%.

2007 жылѓы 15-24 жастаѓы экономикалыќ т±рѓыдан белсенді жєне ж±мыспен ќамтылѓан жастар

тыс. человек

Халыќтыњ ж±мыспен ќамтылуыныњ артуына наќты алѓышарттар жасалуда. Облыс экономикасында ж±мыспен ќамтылѓан жастар саны 110,3 мыњ адамды ќ±рады, б±л 2006 жылѓа ќараѓанда 2,7%-ѓа кµп. Жастардыњ ж±мыспен ќамтылу дењгейі 87,7-ден 89,2%-ѓа дейін артты.
Ж±мыспен ќамтылѓан жастардыњ ішінен еркектер 55,8%-ды, єйелдер - 44,2%-ды ќ±рады. Ќалалыќ жерлерде ж±мыспен ќамтылѓан жастардыњ ‰лесіне 43,3%-дан, ауылдыќ жерлерде - 56,7%-дан келді. Ж±мыспен ќамтылу дењгейі тиісінше ќалалыќ жерлерде - 84,6%-ды, ауылдыќ жерлерде - 93,1%-ды ќ±рады.
2007 жылы облыс экономикасында ж±мыспен ќамтылѓан жастардыњ жалпы санынан айтарлыќтай ‰лесі немесе 57%-ы (62,9 мыњ адам) жалдамалы ж±мыскерлерге келді. 2006 жылмен салыстырѓанда олардыњ саны 1,2 мыњ адамѓа (1,9%) артты. Жалданып ж±мыс істейтін жастардыњ жалпы санынан мемлекеттік емес ±йымдарда 27,1 мыњ адам, мемлекеттік ±йымдарда - 13,6 мыњ адам, жеке т±лѓаларда - 16,1 мыњ адам, шаруа ќожалыќтарында - 6,1 мыњ адам ењбек етті. Мемлекеттік ±йымдарда ж±мыс істейтін жастардыњ саны 17,2%-ѓа артты.
¤з бетінше ж±мыспен ќамтылѓан жастардыњ саны 47,4 мыњ адамды ќ±рады жєне 2006 жылмен салыстырѓанда 1,6 мыњ адамѓа артты (3,5%). Ж±мыспен ќамтылѓан жастардыњ жалпы санындаѓы олардыњ ‰лесі 43%-ды ќ±рады. 15-24 жас шамасындаѓы µз бетінше ж±мыспен ќамтылѓан халыќтыњ санынан жеке меншік аулаларда 33,2 мыњ адам, жеке негізде 12,2 мыњ адам ењбек етті, 2,0 мыњ адам ж±мыс беруші болды. Жеке негізде ж±мыспен ќамтылѓан жастар саныныњ тµмендеуі байќалады, 2006 жылмен салыстырѓанда ол 1,7 мыњ адамѓа ќысќарды (12,2%-ѓа). Жеке меншік аулаларда ж±мыс істейтін жастар саныныњ 2,9 мыњ адамѓа (9,6%) артуы байќалады. ¤з бетінше ж±мыспен ќамтылѓан жастардыњ ішінен єйелдер - 54%-ды, еркектер - 46%-ды ќ±рады.

2007 жылы µз бетінше ж±мыспен ќамтылѓан жастардыњ жалпы саныныњ басым бµлігі, яѓни 38,4 мыњ адам немесе 81%-ы - ауылдыќ жерлерде т±рды, жалдамалы ж±мыскерлердіњ 61,8%-ы ќала т±рѓындары.
2007 жылы ж±мыспен толыќ ќамтылу тєртібінде жастардыњ 77,8%-ы ж±мыс істеді. Толыќ емес немесе ішінара ж±мыспен ќамтылѓан, ж±мыс аптасыныњ ±заќтыѓы 10-нан 30 саѓат аралыѓындаѓы т±лѓалар ‰лесі 21,4%-ды ќ±рады. Толыќ емес ж±мыспен ќамтылѓан жастар ішінен 92,5%-ы ауылдыќ жерлердіњ т±рѓындары болып табылады.

Жастар ж±мыссыздыѓы

Облыстыњ ењбек рыногында жастардыњ бейімделу мєселесі зор мањызѓа ие. Ж±мыссыздыќ осы санаттаѓы халыќ ‰шін ауыр. Іріктемелі зерттеу деректері бойынша 2007 жылы 15-тен 24 жасќа дейінгі ж±мыссыз жастардыњ саны 13,3 мыњ адамды ќ±рады. 2006 жылмен салыстырѓанда ол 1,8 мыњ адамѓа (11,9%-ѓа) азайды. Жастардыњ ж±мыссыздыќ дењгейі 12,3-тен 10,8%-ѓа дейін тµмендеді.

Ж±мыссыздыќтыњ тµмендеуіне ќарамастан, облыс ж±мыссыздарыныњ жалпы санындаѓы жастардыњ ‰лесі (15-24 лет) едєуір. 2007 жылы осы жас тобындаѓы ж±мыссыздар саны ж±мыссыздардыњ жалпы саныныњ 26,3%-ын ќ±рады. Жастардыњ ж±мыссыздыќ дењгейі оныњ облыс бойынша орташа шамасынан 4,2 пайыздыќ пунктке жоѓары болды. Жастар арасындаѓы ж±мыссыздыќтыњ ењ жоѓары дењгейі - 15,4% - ќалалыќ жерлерде ќалыптасты, ауылдыќ жерлерде ол 6,9%. Ж±мыссыз жастардыњ саралануы гендерлік белгісі бойынша да байќалады. Ж±мыссыз єйелдер ‰лесі 59,4%-ды (7,9 мыњ адам), еркектер ‰лесі - 40,6%-ды (5,4 мыњ адам) ќ±рады. Жастардыњ ж±мыссыздыќ дењгейі єйелдерде - 13,9%, еркектерде - 8,1% (2006 жылы тиісінше 16,6% жєне 8,9%).
Оќу орындарын бітірушілердіњ ж±мысќа орналасуын реттейтін механизмніњ жоќтыѓы ж±мыс іздеу мєселесіне єкеп соѓады. Халыќтыњ ж±мыспен ќамтылуын іріктемелі зерттеу деректері бойынша 2007 жылы алдыњѓы жылдары бітіргендерді ќосќанда оќу орындарын бітіргеннен кейін 5 мыњ адам ж±мыссыз болып ќалды, олардыњ ішінде єйелдер - 68,7%, еркектер - 31,3%.
Ж±мыспен ќамту органдарында ж±мыссыз ретінде тіркелгендер саны (ШЌО ж±мыспен ќамтуды ‰йлестіру жєне єлеуметтік баѓдарламалар департаментініњ деректері бойынша) 2007 жылы 6,1 мыњ адамды ќ±рады. Облыстыњ ж±мыспен ќамту ќызметініњ кµмегімен 4,6 жас ж±мысќа орналасты, соныњ ішінде ауылдыќ жерлерде - 1,6 мыњ адам. Жастардыњ ж±мысќа орналасу дењгейі 75,4%-ды ќ±рады (ауылдыќ жерлерде - 74,7%).

2007 жылы оќу орындарын бітірушілерден ж±мыспен ќамту органдарына барѓандар, ж±мысќа орналасќандар жєне ж±мыссыздар саны*

адам

* ж±мыспен ќамтуды ‰йлестіру жєне єлеуметтік баѓдарламалар департаментініњ деректері бойынша

2007 жылы оќу орындарын бітіргендерден облыстыњ ж±мыспен ќамтуды ‰йлестіру жєне єлеуметтік баѓдарламалар департаментіне барѓандар саныныњ 70%-ѓа жуыѓы ж±мысќа орналасты.

Экономикалыќ т±рѓыдан енжар жастар

Экономикалыќ т±рѓыдан енжар жастардыњ саны (15-24 жас шамасындаѓы) 2007 жылы 139,9 мыњ адамды ќ±рады жєне 2006 жылмен салыстырѓанда 0,6 мыњ адамѓа (0,4%-ѓа) артты, облыстыњ экономикалыќ т±рѓыдан енжар халќыныњ жалпы санындаѓы олардыњ ‰лесі 35,6-дан 36,5%-ѓа дейін артты. Ќалалыќ жерлерде енжар жастардыњ 85 мыњы (60,8%), ауылдыќ жерлерде - 54,9 мыњы т±рды (39,2%). Енжар жастардан еркектерге - 48,4%-дан, єйелдерге - 51,6%-дан келді. Жастардыњ экономикалыќ т±рѓыдан енжарлыќ (єрекетсіздік) дењгейі 53,1%, еркектерде тиісінше - 50,3%, єйелдерде - 56,1% шамасында ќалыптасты.

Облыстаѓы экономикалыќ т±рѓыдан енжар жастардыњ ішінен негізгі ‰лесті - 86,1%-ын оќудыњ к‰ндізгі нысанындаѓы оќушылар мен студенттер ќ±рады. 2006 жылмен салыстырѓанда ‰й шаруашылыѓын ж‰ргізумен айналысатын енжар жастардыњ саны 18,5%-ѓа, денсаулыѓына байланысты (м‰гедектік, ењбекке жарамсыздыќ) - 7,8%-ѓа, оќушылар мен студенттер саны - 0,2%-ѓа артты. ‡й шаруашылыѓын ж‰ргізумен айналысатындар ішінен 77%-дан астамын єйелдер ќ±рады.

Сонымен, білім беру ќызметтерін кµрсететін рынок пен ењбек рыногы арасында µзара байланыс бар: ж±мыс берушілер кєсіптік білім сапасын баѓалайды, сонымен ќатар олардыњ талаптары ќоѓамныњ єлеуметтік-экономикалыќ жєне ѓылыми-техникалыќ дамуына ќарай ‰немі µзгеріп отырады. Жастардыњ мамандыќ тањдауы білім беру ќызметтерініњ баѓасына жєне алѓан білімінен табатын табысына байланысты. Осыѓан байланысты жастарда ж±мысшы мамандыѓы онша баѓаланбайды, олардыњ кµпшілігі жоѓары білім алуѓа талпынады. Жыл ішінде КМ оќушыларыныњ саны 5,1%-ѓа азайды, ал ЖОО-да оќитындар саны 0,6%-ѓа артты. Сонымен ќатар, облыс кєсіпорындары жоѓары білікті ж±мысшы кадрларѓа зєру.
Соњѓы жылдары ж±мыспен ќамтылѓан жастар саныныњ артуы байќалады. Дегенмен, б±ѓан ќарамастан, оныњ ж±мыссыздыќ дењгейі жоѓары дењгейде ќалып отыр. 2007 жылы облыс ж±мыссыздарыныњ жалпы саныныњ 26,3%-ын 15-тен 24 жасќа дейінгі жастар ќ±рады.
Жастарды ж±мысќа орналастыру мєселесін шешуде жастар ‰шін ж±мыс орындарын ќ±ратын кєсіпорындар ќызметіне ќолдау жасау мен солар ‰шін бос ж±мыс орындары жайлы ќолжетімді аќпараттыќ ж‰йені ќ±ру жолымен ќамтамасыз етуге болады. Нєтижесінде жастардыњ ж±мыспен ќамтылу мєселесін шешу облыстыњ єлеуметтік-экономикалыќ жаѓдайына оњ µзгерістер єкелер еді.