Шыѓыс Ќазаќстандаѓы µндірістік ќ±рылыс жайында

Ќаржылыќ емес активтерге ж±мсалѓан инвестициялар

Инвестициялар - кез келген µњірдіњ экономикалыќ дамуыныњ негізі болып табылады. Экономикаѓа ќаражатты жеткілікті мµлшерде жєне уаќытында салу экономикалыќ т±раќтылыќтыњ ќажетті шарты, материалдыќ µндірісті жоѓары дењгейде дамыту мен ±стаудыњ басты факторы болып табылады. Атап айтќанда, салымды материалдыќ са-лаѓа, ењ бірінші кезекте µндірістік ќ±рылысќа салу анаѓ±рлым мањызды.
2006 жылы облыстыњ ќаржылыќ емес активтеріне 136089,9 млн. тењге, олардан негізгі капиталѓа - 116054,2 млн. тењге, соныњ ішінде материалдыќ салаѓа - 90990,6 млн., материалдыќ емес салаѓа - 25063,6 млн. тењге инвестиция салынды. Ќаржылыќ емес инвести-циялар кµлемінде µндірістік ќ±рылыстыњ ‰лесіне жартысына жуыѓы, негізгі капиталѓа ж±мсалѓан инвестициялар кµлемінде материалдыќ салаѓа - ‰штен екіден астамы келді.

2006 жылы ќаржылыќ емес активтерге ж±мсалѓан
инвестициялар ќ±рылымы

¤ндірістік ќ±рылысќа ж±мсалѓан инвестициялар

2002-2006 жылдар кезењінде материалдыќ µндіріске салынѓан салым кµлемі 2,9 есеге артты. 2005 жылдан бастап инвестициялыќ белсенділіктіњ µсуі байќалады, дегенмен материалдыќ µндіріс саласы-на ж±мсалѓан к‰рделі шыѓындар дењгейі тµмен болып ќалуда. 2006 жылы µндірістік ќ±рылысќа 67932,8 млн. тењге инвестиция ж±мсалды, б±л 2005 жылѓа ќараѓанда салыстырмалы баѓалармен 52,2%-ѓа кµп.
2006 жылы µндірістік ќ±рылысќа ж±мсалѓан к‰рделі шыѓындар ќ±рылымында 70%-дан астамын негізгі ќорлардыњ µсімін сипаттайтын ќ±рылыс-монтаж ж±мыстарыныњ кµлемі алады. Шыѓындардыњ ќалѓан бµлігі жабдыќтарѓа, ќ±ралдарѓа, м‰кєммалѓа жєне µзге де шыѓындарѓа келді. ¤ткен жылмен салыстырѓанда µндірістік объектілерде орын-далѓан инвестициялар кµлемі салыстырмалы баѓалармен 52,2%-ѓа, ќ±рылыс-монтаж ж±мыстары - 2 еседен астам µсті. Жабдыќтарѓа ж±мсалѓан шыѓындар ‰лесі бір жарым есеге артты.

¤ндірістік ќ±рылысќа ж±мсалѓан инвестициялардыњ
технологиялыќ ќ±рылымы

¤ндірістік инвестициялардыњ басым кµлемі µнеркєсіптіњ µњдеу (жалпы кµлемніњ 33,2%-ы) жєне кен µндіру (26,0%) салаларыныњ негізгі ќорларын ќ±ру мен ±дайы арттыруѓа, сондай-аќ кµлік пен бай-ланысќа (25,5%) жіберілді.

Экономикалыќ ќызмет т‰рлері бойынша
µндірістік инвестициялар серпіні

¤ткен жылмен салыстырѓанда 2006 жылы инвестицияныњ µсуі (баѓа индексін ескере отырып) ауыл шаруашылыѓы мен кµліктен (м±нда тиісінше 71,6% жєне 13,7%-ѓа ќысќару) басќа барлыќ салалар-да байќалды. К‰рделі салымдардыњ азаюы "Семей Орманы МТОР" ММ филиалдарыныњ кордон ќ±рылысын, ¤скемен ќ±с фабрикасыныњ сою цехы мен градир ќ±рылысын, ќазаќстан-ќытай м±най ќ±быры ќ±рылысыныњ аяќталуына жєне оныњ Шыѓыс Ќазаќстан облысыныњ аумаѓында пайдалануѓа берілуіне байланысты болды. ¤ткен жылмен салыстырѓанда "ќ±рылыс" саласына салынѓан инвестиция анаѓ±рлым (11,7 есеге) артты. Мердігерлік ќ±рылыс ±йымдары µз ќажеттіліктері ‰шін єкімшілік ѓимараттардыњ, ќоймалардыњ, ±сталыќ цехтыњ жєне басќа да объектілердіњ ќ±рылысын ж‰ргізді.

Ќаржыландыру кµздері бойынша µндірістік ќ±рылысќа ж±мсалѓан инвестициялар ќ±рылымы

2006 жылы µндірістік инвестицияларды ќаржыландыру кµздері ќ±рамыныњ µзгеруі меншікті жєне ќарыз ќаражаттары ‰лесініњ артуы-мен жєне шетелдік инвестициялар ‰лесініњ тµмендеуімен сипаттала-ды.

2006 жылы µндірістік ќ±рылысќа кєсіпорындар мен ±йымдардыњ меншікті ќаражатынан 36845,2 млн. тењге пайдаланылды немесе б±л µткен жылѓа ќараѓанда 86,1%-ѓа кµп. Кєсіпорындардыњ меншікті ќаражаты есебінен ќаржыландырыла отырып ќ±рылысы ж‰ргізілген анаѓ±рлым ірі кєсіпорындар ќатарында Артемьев кеніші, Курчатов ќаласындаѓы флюарит кенін байыту фабрикасы, электр жабдыѓын жи-наќтау цехы, к‰нбаѓыс дєнін ќайта µњдеу кєсіпорны, мєрмєр ±ны мен ‰гінді жєне т.б. µндіретін кєсіпорындар бар.
¤ндірістік ќ±рылысќа 17275,1 млн. тењгеніњ ќарыз ќаражаттары пайдаланылды немесе б±л 2005 жылѓа ќараѓанда 4,8 есеге кµп. ¤скемен ќаласында мата шыѓару цехы мен ќазандыќты ќайта салу, Глубокое кентіндегі кірпіш зауытыныњ, "¤скемен-Шар" темір жолы-ныњ, магистральді жылу ж‰йелері мен электр тасымалдаушы желініњ ќ±рылысы ќарыз ќаражаттары есебінен ж‰ргізілді.
Республикалыќ бюджеттен µндірістік ќ±рылысќа 4686,3 млн. тењге, жергілікті бюджеттен - 946,1 млн. тењге пайдаланылды, б±л бір жыл б±рынѓыѓа ќараѓанда тиісінше 7,5%-ѓа аз жєне 39,0%-ѓа кµп. "Риддер - Ресей Федерациясыныњ шекарасы" республикалыќ мањызы бар автожол ќ±рылысы, "Таскескен - Баќты" автожолын, Бе-лаѓаш топтастырылѓан су ќ±бырын ќайта жасау жєне т.б. республика-лыќ бюджет есебінен ж‰зеге асты.
Инженерлік-коммуникациялыќ инфраќ±рылымныњ дамуы мен орналастырылуы жергілікті бюджеттен ќаржыландырылды.
2006 жылы шетел инвестициясыныњ кµлемі 47,1%-ѓа азайды жєне 8180,1 млн. тењгені ќ±рады, Аягµз ауданындаѓы "Атасу-Алашанькоу" ќазаќстан-ќытай м±най ќ±бырыныњ, Жарма ауданын-даѓы кен к‰йдіру кешенініњ ќ±рылысы, Глубокое ауданындаѓы байыту фабрикасыныњ, Семей ќаласындаѓы ќ±рамында алтыны бар кенді µњдейтін металлургия кешенініњ ќ±рылысы жєне т.б. осы ќаражат есебінен ж‰ргізілді.

¤ндірістік ќ±рылысќа ж±мсалѓан инвестицияларды
±дайы ±лѓайту ќ±рылымы

¤ндірістік ќ±рылысќа ж±мсалѓан инвестициялардыњ ±дайы µндіріс ќ±рылымы олардыњ тиімділігініњ тµмендігін сипаттайды, µйткені жалпы кµлемде жоѓары ‰лесті ж±мыс істеп т±рѓан кєсіпорындарды ќайта ќ±ру мен техникалыќ ќайта жараќтандару шыѓындары алады: 2004 жылы - 63,4%, 2005 жылы - 27,8%, 2006 жылы - 46,1%. Олармен салыстырѓанда тиімділігі анаѓ±рлым жоѓары болып табылатын жања ќ±рылысты ќаржыландыру жеткілікті мµлшерде емес.
2006 жылы 2005 жылѓа ќараѓанда жања ќ±рылысќа ж±мсалѓан шыѓындардыњ ‰лестік салмаѓы 28,2 пайыздыќ пунктке азайды. Б±л кµрсеткіш кен µндіру (2005 жылѓы 69,7-дан 26,2%-ѓа дейін) жєне µњдеу (33,2-ден 19,9%-ѓа дейін) µнеркєсіптерінде к‰рт тµмендеді. Сонымен ќатар, электр энергиясын, газ бен суды µндіру мен таратуда (18,6-дан 22,7%-ѓа дейін) жєне сауда, автомобильдерді, т±рмыстыќ б±йымдар мен жеке пайдаланатын заттарды жµндеуде (66,8-ден 73,6%-ѓа дейін) жања ќ±рылыстыњ ‰лесі артты. Жања ќ±рылысќа ж±мсалѓан шыѓындардыњ ењ жоѓары дењгейі "ауыл шаруашылыѓы" (85,6%) мен "кµлік жєне байланыс" (85,5%) салаларына тєн.

2006 жылы µндірістік ќ±рылысќа ж±мсалѓан
инвестицияларды ±дайы ±лѓайту ќ±рылымы
пайызбен

Негізгі ќорлар мен µндірістік ќуаттарды іске ќосу

2006 жылы материалдыќ µндіріс саласында негізгі ќорларды іске ќосу 50470,5 млн. тењгені немесе облыс бойынша жалпы іске ќосудыњ 83,0%-ын ќ±рады. Олардыњ ‰штен бірден астамы (18548,6 млн. тењге) "кµлік жєне байланыс" саласында, 33,1%-ы (16687,3 млн. тењге) - кен µндіру µнеркєсібінде, 18,6%-ы (9410,0 млн. тењге) - µњдеу µнеркєсібінде іске ќосылды.
Жыл ішінде облыста мынандай жања ќ±рылыс объектілері іске ќосылды: ±зындыѓы 88,9 км-лік электр тарату желісі; кернеуі 35 кВ жєне одан жоѓары 273,5 мыњ кВа трансформаторлы тµмендеткіш станса; ±зындыѓы 8,1 км-лік талшыќты оптикалыќ байланыс желісі; жылына 1500 мыњ тонна поиметалл кенін µндіретін ќуат; ќ±рамында титаны бар жєне флюарит кенін (тиісінше 216 жєне 96 мыњ тонна) байыту фабрикалары; 268 кг ќымбат баѓалы металды µндіретін ќуат; ќуаты 300 мыњ тонналыќ уатќыш-агломератты кешен; µнімділігі 1,8 мыњ текше метрді ќ±райтын кірпіш зауыты; 525 мыњ тонна кірпішті ќалыптап орайтын цех; 1450 тонна тауарлы ќ±йматас µндіретін ќуат; 400 дана жоѓары кернеулі аппаратура жинау цехы; 9120 тонна к‰нбаѓыс дєнін µњдейтін ќуат; ±зындыѓы 200,1 км-лік магистральді м±най ќ±быры (Аягµз ауданындаѓы "Атасу - Алашанькоу" казаќстан-ќытай м±най ќ±быры); ±зындыѓы 3,5 км-лік жылумен ќамтамасыз ету желісі; 5 су ±њѓымасы; 390,7 мыњ тонна уытты µнеркєсіптік жєне т±рмыстыќ ќалдыќтарды кєдеге жарату жєне кµму полигоны; µнімділігі жылына 5 тонналыќ макарон цехы; 282 автокµлікжай; 22,8 км автожол; жалпы аумаѓы 3577 ш. метрлік ќойма; сыйымдылыѓы 40 мыњ тонна м±най ќоймасы; 500 тонналыќ тоњазытќыш; 10 тонналыќ кµкµніс саќтау орны; автомобильге жанармай ќ±ятын 5 станса; автомобиль-дерге техникалыќ ќызмет кµрсететін 3 станса; жол сервистік ќызмет кµрсететін 2 кешен; 3,5 мыњ ш. метрлік сауда алањы; 82 ж±мыс орын-дыќ базар мен павильон; µнімділігі саѓатына 250 текше метрлік сорѓы стансасы.
2006 жылмен салыстырѓанда материалдыќ µндірістіњ бар-лыѓына жуыќ салаларында азайып отырѓан ќуаттарды іске ќосу негізгі ќ±рал-жабдыќтарды іске ќосу дєрежесіне оњ єсер етті: кен µндіру µнеркєсібінде - 2005 жылѓы 44,3%-дан 2006 жылы 31,5%-ѓа, µњдеу µнеркєсібінде тиісінше 38,0-ден 36,8%-ѓа, ќ±рылыста - 35,0-тен 31,2%-ѓа, сауда жєне т±рмыстыќ ќызмет кµрсетуде - 21,9-дан 21,7%-ѓа дейін. Ењ кµп тозѓан негізгі ќ±рал-жабдыќтар электр энергиясын, газ бен суды µндіру мен таратуда - 55,2% (2005 жылы - 52,8%), кµлік пен байланыста - 44,1% (43,8%) орын алѓан.
Жања объектілерді іске ќосумен ќатар, ќ±рылысы аяќталмаѓан жєне тоќтап т±рѓан µндірістік ќ±рылыстар саны артуда. Материалдыќ саладаѓы аяќталмаѓан ќ±рылыс кµлемі жыл ішінде 42,7%-ѓа арта оты-рып, 2006 жылдыњ соњына 53130,5 млн. тењгені ќ±рады. Аяќталмаѓан ќ±рылыстыњ ењ жоѓары кµлемі µњдеу жєне кен µндіру µнеркєсіптері салаларында (тиісінше 29,0 жєне 24,7%), кµлік пен байланыста (26,5%), электр энергиясын, газ бен суды µндіру мен таратуда (14,3%) шоѓырланѓан.
2006 жылы облыс бойынша т±тастай алѓанда материалдыќ µндіріс саласындаѓы ќ±рылыс салушылардыњ инвестициялыќ бел-сенділігі ауыл шаруашылыѓы, кµлік пен байланыс саласынан басќа салалардыњ барлыѓына салымдардыњ артуы есебінен ќамтамасыз етілді. Ќ±рылыс-монтаж ж±мыстарыныњ да кµлемі артты. ¤ндірістік ќ±рылысќа салынѓан инвестициялардыњ кµлемінде бюджеттік жєне шетелдік инвестициялардыњ ‰лесі тµмендеп, жања ќ±рылысќа са-лынѓан инвестициялардыњ ‰лес салмаѓы ќысќарды, аяќталмаѓан ќ±рылыс кµлемі артты.
Облыста негізгі ќ±рал-жабдыќтардыњ тозу дєрежесініњ біршама тµмендеуін ќамтамасыз ететін материалдыќ µндіріс саласына ж±мсалѓан инвестициялардыњ µсуі байќалды. Инвестициялардыњ ба-сым бµлігі кµлік пен кен µндіру µнеркєсібініњ дамуына баѓытталды. Ќаржыландыру кµздерініњ ішінде меншікті жєне ќарыз ќаражаттар ба-сым болды. Сонымен ќатар, негізгі ќорлардыњ зєрулігіне ќарамастан кєсіпорындардыњ басым бµлігі ќаржылыќ жаѓдайдыњ т±раќсыздыѓына байланысты инвестициялыќ баѓдарламаларды ж‰зеге асыруѓа ќажетті ќаржылыќ ресурстарды шоѓырландыру жаѓдайында емес болып шыќты. Инвестицияларды бюджеттік ќаржыландыруды пайдалану м‰мкіндіктері µте шектелген.
Облыс экономикасыныњ басты мєселесі инвестициялыќ ќызметтіњ белсенділігін арттыру болып табылады. Негізгі ќорларды жањарту µнімніњ бєсекеге ќабілеттілігін кµтеруде кµкейтесті мєселе болып табылады.