|
13.03.2008 ж.
Облыстаѓы ауыл шаруашылыѓы малдарыныњ наќты бары туралы
Мал шаруашылыѓындаѓы ±дайы µндірістіњ кењеюіндегі негізгі резерв - мал мен ќ±с саныныњ µсуі мен малдыњ µнімділігініњ артуы болып табылады.
Соњѓы жылдары ауыл шаруашылыѓы жалпы µнімініњ ќ±рылымында кµлемніњ ‰штен екі бµлігін ќамти отырып, мал шаруашылыѓы µнімдері жетекші орынѓа шыѓады. Б±ѓан саланыњ т±раќты да серпінді дамуы жєне тиісінше µнім µндіру кµлемініњ артуы єсер етті. Ауыл шаруашылыѓы мал ‰йірініњ µсуі мен оныњ µнімділігініњ кµтерілуі, єсіресе бірінші фактордыњ кµбірек єсер етуі есебінен мал шаруашылыѓы µнімдерін µндіру кµлемі артты.
1. Облыс шаруашылыќтарыныњ барлыќ санаттарындаѓы ауыл шаруашылыѓы малдарыныњ наќты бары
Облыс шаруашылыќтарында ауыл шаруашылыѓы мал ‰йірініњ артуы 3,1-9,6% ќарќындылыќпен 1999 жылдан бері жалѓасуда. Шаруашылыќтардыњ барлыќ санаттарында мал саныныњ анаѓ±рлым µсуі 2002 жєне 2003 жылдары байќалды, ол кезде µсім тиісінше 8,2% (61,2 мыњ шартты бас) жєне 9,6%-ды (77,1 мыњ) ќ±раѓан болатын. Одан кейінгі жылдары µсім ќарќыны тµмендеді.
Шартты басќа аударѓандаѓы мал мен ќ±стыњ
негізгі т‰рлерініњ саны мен µсу ќарќыны
( жыл басына, µткен жылѓа %-бен)
1999-2007 жылдары облыс шаруашылыќтарында шартты басќа аударѓандаѓы ауыл шаруашылыѓы мал ‰йірі барлыѓы 422,3 мыњ басќа (1,7 есеге) артты. Мал мен ќ±стыњ барлыќ т‰рлерініњ артуы байќалды, ќой мен ешкі саныныњ артуы анаѓ±рлым жоѓары ќарќынмен µсті, олардыњ ‰йірі 2,2 есеге, жылќы мен ќ±с басы - 1,6 есеге, ірі ќара мал - 1,5 есеге артты. Шошќа ‰йірініњ µсуі онша серпінді емес, м±нда 2003 жылѓа дейін жыл сайын жєне 2006 жылы µсім байќалса, 2004-2005 жєне 2007 жылдары ќысќаруына жол берілді, дегенмен 2000 жылдыњ дењгейінен 1,4 есеге артуы саќталуда.
2007 жылы µткен жылдыњ дењгейімен салыстырѓанда малдыњ негізгі т‰рлерініњ µсу ќарќыны біраз тµмендеді, ал шошќа ‰йірінде ќысќару байќалды. Ќ±с басыныњ µсу ќарќыны артты.
Мал мен ќ±с саныныњ µзгеруі
(жыл басына, µткен жылѓа пайызбен)
2007 жылы облыс шаруашылыќтарыныњ барлыќ санаттарында ауыл шаруашылыѓы малдарыныњ наќты бары шартты басќа аударѓанда 32,0 мыњ басќа (3,1%) артты жєне 2008 жылдыњ басына 1065,6 мыњ басты ќ±рады. Ќой мен ешкі - 116,8 мыњ басќа, ірі ќара мал - 9,2 мыњѓа, жылќы - 7,9 мыњ басќа артты. Шошќа саны 3,6 мыњ басќа азайды. Ќ±стыњ барлыќ т‰рлерініњ саны 343,6 мыњ басќа артты.
Жыл басына шаруашылыќтардыњ
барлыќ санаттарындаѓы мал мен ќ±с саны
мыњ бас
|
|
2000
|
2005
|
2006
|
2007
|
2008
|
2008 %-бен
|
|
2000
|
2007
|
|
Ірі ќара мал
|
506,1
|
706,0
|
734,8
|
754,9
|
764,1
|
151,0
|
101,2
|
|
соныњ ішінде сиыр
|
233,5
|
302,8
|
312,0
|
318,6
|
321,0
|
137,5
|
100,8
|
|
Ќой мен ешкі
|
934,5
|
1587,7
|
1762,7
|
1938,3
|
2055,1
|
219,9
|
106,0
|
|
Шошќа
|
77,5
|
106,0
|
104,3
|
118,1
|
114,5
|
147,7
|
97,0
|
|
Жылќы
|
107,4
|
140,5
|
149,6
|
163,8
|
171,7
|
159,9
|
104,8
|
|
Ќ±с
|
2101,7
|
2830,8
|
2877,6
|
3011,5
|
3355,1
|
159,6
|
111,4
|
2008 жылдыњ басына облыс шаруашылыќтарында малдыњ негізгі т‰рлерінен басќа 0,4 мыњ бас т‰йе (2007 жылдыњ дењгейіне ќатысты 80,0%), 10,6 мыњ марал мен б±ѓы (102,9%), 10,9 мыњ ‰й ќояны (91,6%) жєне 37,3 мыњ ара омартасы (112,3%) ±сталды.
Малдыњ барлыќ негізгі т‰рлері саныныњ артуына союѓа µткізілген кµлемнен тµл т‰сімініњ асып т‰суі, сондай-аќ ‰йір саќталымыныњ жоѓарылыѓы єсер етті. 2007 жылы шаруашылыќтардыњ барлыќ санаттарындаѓы ірі ќара малдыњ, жылќыныњ, ќой мен ешкініњ µлім-жітімге ±шырауы ‰йір айналымында 0,3%-дан да асќан жоќ. Ірі ќара мал мен жылќы ‰йірініњ саќталуы 99,8%-ды, ќой мен ешкі - 99,7%-ды, шошќа - 98,4%-ды ќ±рады.
2007 жылы шаруашылыќтардыњ барлыќ санаттарындаѓы тµл т‰сімі, малдыњ негізгі т‰рлерін союѓа µткізу жєне µлім-жітімі
мыњ бас
|
|
Тµл т‰сімі
|
Шыѓыс, барлыѓы
|
соныњ ішінде
|
Шыѓы-сына тµл т‰сімі +,-
|
|
союѓа µткізілгені
|
µлім-жітімі
|
|
Ірі ќара мал
|
332,0
|
319,7
|
317,0
|
2,7
|
12,3
|
|
Шошќа
|
143,5
|
151,1
|
146,6
|
4,5
|
-7,6
|
|
Ќой мен ешкі
|
1118,6
|
981,4
|
970,8
|
10,6
|
137,2
|
|
Жылќы
|
51,9
|
46,7
|
46,2
|
0,5
|
5,2
|
Ќ±с, жылќы, ќой мен ешкі ‰йірі µсуініњ анаѓ±рлым жоѓары ќарќыны облыстыњ ауыл шаруашылыѓы мал ‰йірініњ ќ±рылымындаѓы олардыњ ‰лесін 0,2-0,5 пайыздыќ пунктке арттырды, ірі ќара мал мен шошќа ‰лесі тиісінше 1,1 жєне 0,2 п.п-ке кеміді. ‡йір ќ±рылымында негізгі ‰лес б±рынѓысынша (54,5%) ірі ќара малдыњ еншісінде.
2008 жылдыњ басына мал мен ќ±с т‰рлері бойынша облыстыњ мал ‰йірініњ ќ±рылымы (шартты басќа аударѓанда)
Малдыњ µзге де т‰рлерініњ ќ±рылымында 94,5%-ды марал ќ±райды, соњѓы жыл ішінде олардыњ саны 317 басќа артты. Малдыњ осы т‰рі 7 µњірдіњ шаруашылыќтарында ±сталады, оныњ 63,8%-ы - Катонќараѓай ауданыныњ шаруашылыќтарына тиесілі.
Ауыл шаруашылыѓы мал ‰йірініњ µсуі µнімді мал мен ќ±с басыныњ артуына єсер етті. 2007 жылы µткен жылдыњ дењгейімен салыс-тырѓанда облыс шаруашылыќтарында сауынды сиырлардыњ орташа саны 7,1 мыњ басќа (2,3%), µнімді мекиенніњ орташа саны - 87,0 мыњ (6,7%), ќырќуѓа тиісті ќой - 124,4 мыњ басќа (9,1%) артты. Ауыл шаруашылыѓы малдарыныњ жекелеген т‰рлерініњ де µнімділігі артты. Бір сиырдан орташа сауылѓан с‰т 3 кг-ѓа (0,1%), бір µнімді мекиенніњ ж±мыртќалаѓыштыѓы - 6 данаѓа (2,8%) µсті. Бір ќойдан ќырќылѓан ж‰н 2006 жылдыњ дењгейінде саќталды жєне 2,5 кг-ды ќ±рады. Осыныњ бєрі мал шаруашылыѓы µнімдерін µндіру кµлемініњ артуына єсер етті, олардыњ 2007 жылѓы µсімі малдыњ барлыќ негізгі т‰рлері бойынша байќалды.
Азыќ-т‰лік єлеуетін баѓалаѓанда малмен ќамтамасыз етілуді ескеру мањызды. Халыќтыњ жан басына шаќќанда неѓ±рлым кµбірек малдан келсе, басќа жаѓдайлардыњ тењдігіне ќатыссыз азыќ-т‰лік базасы соѓ±рлым мыќтыраќ болып есептеледі. 2008 жылдыњ басына облыс шаруашылыќтарында 1 т±рѓынѓа шаќќанда 0,76 шартты бас мал ±сталды, 2000 жылдыњ дењгейі 0,43 бас, яѓни ќамтамасыз етілу 1,8 есеге артты.
2. Облыстыњ ауыл шаруашылыѓы тауар µндірушілерініњ малмен жєне ќ±спен ќамтамасыз етілуі
Соњѓы жылдары ауыл шаруашылыѓы малдарын ±стайтын ауыл шаруашылыќ µндірушілерініњ саны артты: кєсіпорындар - 5 шаруашылыќќа, шаруа ќожалыќтары - 291 бірлікке, халыќтыњ жеке меншік ќосалќы шаруашылыќтары - 3,3 мыњѓа артты. 2008 жылѓы 1 ќањтардаѓы жаѓдай бойынша мал мен ќ±сты 90 кєсіпорын, 3,2 мыњ шаруа ќожалыѓы, 115,8 мыњ халыќтыњ жеке ќосалќы шаруашылыѓы ±стады.
Серпіндегі айырмашылыќтар саладаѓы шаруа ќожалыќтары малдары ‰лесініњ 2000 жылдыњ басындаѓы 8,8%-дан 2007 жылдыњ соњына 22,6%-ѓа артса, ауыл шаруашылыѓы малдарыныњ ‰лесі 8,8-ден 8,4%-ѓа, ж±ртшылыќ шаруашылыќтарында - 82,4-тен 69,0%-ѓа дейін азайды. 2008 жылдыњ басына ж±ртшылыќ шаруашылыќтарына малдыњ негізгі т‰рлерініњ басым ‰лесі тиді. Ќой мен ешкініњ (39,4%), жылќыныњ (30,2%) жєне маралдыњ (42,5%) айтарлыќтай ‰лесі шаруа ќожалыќтарында ±сталды. Ауыл шаруашылыќ кєсіпорындарына ќ±с басыныњ ‰штен екісі, марал басыныњ жартысы тиісті болды, малдыњ басќа т‰рлерініњ саны бойынша µсімге ќарамастан ‰лесі 10%-дан асќан жоќ.
2008 жылдыњ басына т‰рлері, шаруашылыќ санаттары бойынша мал мен ќ±стыњ наќты бары жєне жалпы санындаѓы санаттардыњ ‰лес салмаѓы
| |
Ауыл шаруашылыќ кєсіпорындары
|
Шаруа ќожалыќтары
|
Ж±ртшылыќ шаруашылыќтары
|
|
тыс. голов
|
%
|
тыс. голов
|
%
|
тыс.
голов
|
%
|
|
Ірі ќара мал
|
34,3
|
4,5
|
137,3
|
18,0
|
592,5
|
77,5
|
|
соныњ ішінде сиырлар
|
11,8
|
3,7
|
56,0
|
17,4
|
253,2
|
78,9
|
|
Ќой мен ешкі
|
47,8
|
2,3
|
808,8
|
39,4
|
1198,5
|
58,3
|
|
Шошќа
|
11,5
|
10,0
|
11,3
|
9,9
|
91,7
|
80,1
|
|
Жылќы
|
5,5
|
3,2
|
51,9
|
30,2
|
114,3
|
66,6
|
|
Т‰йе
|
0,1
|
25,0
|
0,3
|
75,0
|
0,0
|
0,0
|
|
Марал мен б±ѓы
|
6,1
|
57,5
|
4,5
|
42,5
|
-
|
-
|
|
‡й ќояны
|
-
|
-
|
0,1
|
0,9
|
10,8
|
99,1
|
|
Ќ±с
|
2535,9
|
75,6
|
10,2
|
0,3
|
809,0
|
24,1
|
Шаруа ќожалыќтары мен ж±ртшылыќ шаруашылыќтары малдары ‰йірініњ негізін - ірі ќара мал (тиісінше 43,4 жєне 62,2%), ауыл шаруашылыќ кєсіпорындарында - ќ±с (56,4%) ќ±райды.
.
2.1 Кєсіпорындардыњ малмен жєне ќ±спен ќамтамасыз етілуі
Ауыл шаруашылыќ кєсіпорындарында ауыл шаруашылыѓы мал ‰йірі µсімініњ ењ жоѓары ќарќыны орныќќан. 2007 жылы мал басы 11,4 мыњ шартты басќа артты (14,5%) жєне 89,9 мыњ басты ќ±рады. Малдыњ барлыќ негізгі т‰рлері саныныњ артуы, сонымен ќатар жылќы, шошќа, ќой мен ешкі саныныњ анаѓ±рлым жоѓары ќарќынмен µсуі байќалды. ¤ткен жылы ірі ќара мал саны 2,0 мыњ басќа (6,5%), соныњ ішінде сиыр - 0,8 мыњ (7,3%), ќой мен ешкі - 12,9 мыњ (37,0%), шошќа - 2,3 мыњ (25,0%), жылќы - 0,8 мыњ (17,0%), ќ±с - 354,2 мыњ (16,3%) басќа артты.
2007 жылдыњ соњына ірі ќара мал, шошќа, жылќы жєне ќ±с ±стайтын ауыл шаруашылыѓы кєсіпорындарыныњ саны ќысќарып, ќой мен ешкі ±стайтындар саны артты. Сонымен ќатар, бір шаруашылыќќа шаќќандаѓы малдыњ наќты бары 10-40%-ѓа артты, б±л фермаларды ірілендіру беталысы жайында куєландырады. Облыста 21 кєсіпорын 400 бастан астам ірі ќара мал ±стады, оларѓа шаруашылыќтардыњ аталѓан санатындаѓы мал басыныњ 92,4%-ы тиеді, 4 шаруашылыќта - 4000-нан астам ќой мен ешкі (тиісінше 77,6%), 4 шаруашылыќта - 1000 бастан астам шошќа (83,5%), 3 шаруашылыќта - 400 бастан астам жылќы (36,4%) ±сталды.
2008 жылдыњ басына кєсіпорындардыњ наќты бары жєне ауыл шаруашылыѓы малдары мен ќ±стары ‰йірініњ мµлшері
| |
Ірі ќара мал
|
Ќой мен ешкі
|
Шошќа
|
Жылќы
|
Ќ±с
|
|
Малдыњ осы т‰рі бар кєсіпорындар саны
|
49
|
31
|
16
|
67
|
8
|
|
Малы мен ќ±сы бар шаруашылыќтардыњ жалпы санынан ‰лес салмаѓы, %
|
54,4
|
34,4
|
17,8
|
74,4
|
8,9
|
|
Бір шаруашылыќќа есептегенде мал мен ќ±стыњ наќты бары, бас
|
700
|
1542
|
717
|
83
|
316984
|
2008 жылдыњ басына мал ±стайтын бір кєсіпорында орташа алѓанда шартты басќа аударѓанда 1067 бас, соныњ ішінде 381 бас ірі ќара мал, 531 - ќой мен ешкі, 128 - шошќа, 61 бас - жылќы ±сталды.
2008 жылдыњ басына ќ±сты облыстыњ алты ќ±с фабрикасы, сонымен ќатар "Семей ќ±с µнімі" ЖШС мен ќаз µсіруге маманданѓан "Ќалбатау асыл т±ќымды мал зауыты" ЖШС ±стады. Ќ±с кєсіпорындарыныњ санында ќ±с фабрикаларыныњ ‰лесі 99,8%-ды ќ±рады. Шаруашылыќтардыњ осы санатындаѓы ќ±стыњ 40%-дан астамы "¤скемен ќ±с фабрикасы" АЌ-ѓа, 24,3%-ы - Глубокое ауданыныњ ќ±с фабрикасына, 34,2%-ы - Семей ќ±с фабрикасына келеді. 2007 жылы Глубокое ауданыныњ, м±ндаѓы µсім 153,7% жєне Семей ќаласыныњ (117,4%) ќ±с фабрикалары ќ±с санын анаѓ±рлым арттырды.
Ауыл шаруашылыѓы кєсіпорындарындаѓы ауыл шаруашылыѓы мал ‰йірініњ ‰штен екісі ќ±с фабрикалары орналасќан µњірлер: Глубокое, ¦лан аудандары мен Семей ќаласына келеді.
Шаруашылыќтардыњ осы санатындаѓы ірі ќара малдыњ 60%-дан астамы Бородулиха (6,3 мыњ бас), Зырян (6,3 мыњ) жєне Шемонаиха (9,7 мыњ) аудандарыныњ; шошќаныњ 90%-дан астамын - Зырян (1,7 мыњ), ¦лан (4,0 мыњ) аудандары мен Семей (4,8 тыс.) ќаласыныњ; ќой мен ешкініњ тµрттен ‰шін - Жарма (14,6 мыњ) жєне Тарбаѓатай (20,8 мыњ) аудандарыныњ; жылќыныњ жартысынан астамын - Зырян, Тарбаѓатай, Шемонаиха (0,7 мыњнан), Жарма (1,1 мыњ) аудандарыныњ кєсіпорындары, т‰йе ‰йірініњ 98%-ын Абай ауданыныњ кєсіпорындары ±стады. Катонќараѓай ауданыныњ кєсіпорындарында марал мен б±ѓыныњ жалпы ‰йірініњ 68%-ы ±сталды.
2.2 Шаруа ќожалыќтарыныњ малмен жєне ќ±спен
ќамтамасыз етілуі
Шаруа ќожалыќтарында мал саныныњ µсуінде жоѓары ќарќын саќталѓан. ¤ткен жыл ішінде ауыл шаруашылыѓы малдарыныњ негізгі т‰рлерініњ ‰йірі 27,3 мыњ шартты басќа (12,8%) артты. Малдыњ барлыќ т‰рлерініњ (шошќадан басќа) µскені байќалды, сонымен ќатар жылќыныњ (17,2%-ѓа), ќой мен ешкініњ (13,8%-ѓа), ірі ќара малдыњ (10,1%-ѓа) саны бойынша ењ жоѓары µсімге ќол жеткізілді. Шошќа мен ќ±с саны тиісінше 15,0 жєне 15,7%-ѓа азайды.
2008 жылдыњ басына шаруа ќожалыќтарыныњ 20%-ѓа жуыѓында мал мен ќ±с болды, ж±мыс істеп т±рѓан бір шаруашылыќќа орташа алѓанда 15 шартты бас малдан, соныњ ішінде 8 бас ірі ќара, 49 бас ќой мен ешкі, 3 жылќы, 1 бас шошќадан келеді. Сонымен ќатар 2821 шаруа ќожалыѓы ірі ќара мал ±стайды немесе б±л ж±мыс істеп т±рѓандар саныныњ 17,0%-ы, ќой мен ешкіні - 2795 (16,9%), шошќаны - 95 (0,6%), жылќыны - 2781 (16,7%) шаруа ќожалыѓы ±стайды.
2007 жылы 100 бастан астам ірі ќара мал ±стайтын фермалары бар шаруа ќожалыќтарыныњ саны 11 бірлікке, 1000 бастан астам ќой мен ешкіні ±стайтындар - 22, 50 бастан астам жылќысы барлар саны - 11 бірлікке артты.
2008 жылдыњ басына шаруа ќожалыќтарыныњ
мал санына ќарай топтастырылуы
Ірі ќара мал
| |
Барлыѓы
|
10
басќа дейін
|
11-50
|
51-100
|
100
бастан астам
|
|
Шаруашылыќтар саны
|
2821
|
513
|
1672
|
414
|
222
|
|
Пайызбен
|
100
|
18,2
|
59,3
|
14,6
|
7,9
|
Ќой мен ешкі
| |
Барлыѓы
|
20 басќа дейін
|
21-100
|
101-200
|
200 бастан астам
|
|
Шаруашылыќтар саны
|
2795
|
259
|
815
|
517
|
1204
|
|
Пайызбен
|
100
|
9,3
|
29,2
|
18,5
|
43,0
|
Жылќы
| |
Барлыѓы
|
10 басќа дейін
|
11-50
|
51-100
|
100 бастан астам
|
|
Шаруашылыќтар саны
|
2781
|
1701
|
893
|
106
|
81
|
|
Пайызбен
|
100
|
61,2
|
32,1
|
3,8
|
2,9
|
Шошќа
| |
Барлыѓы
|
20 басќа дейін
|
21-100
|
101-200
|
200 бастан астам
|
|
Шаруашылыќтар саны
|
95
|
34
|
34
|
14
|
13
|
|
Пайызбен
|
100
|
35,8
|
35,8
|
14,7
|
13,7
|
2008 жылдыњ басына 23 шаруа ќожалыѓында 400 бастан астам ірі ќара мал, 3 шаруашылыќта - 4000-нан астам ќой мен ешкі, 2 шаруашылыќта - 1000-нан астам шошќа жєне 6 шаруашылыќта - 400 бастан астам жылќы болды.
Мал ±стайтын шаруа ќожалыќтарыныњ ‰лкен пайызы бар µњірлер ішінде ¤скемен (ж±мыс істеп т±рѓан шаруашылыќтар саныныњ 63%-ы), Риддер (65%), Семей (75%) ќалалары, Жарма (78%) жєне Абай (100%) аудандары бар. Аягµз ауданында шаруашылыќтардыњ 40%-ы, Тарбаѓатай ауданында - ‰штен бірі, Зырян жєне К‰ршім аудандарында - бестен бірі, ќалѓан µњірлерде - 15%-дан да аз шаруашылыќтардыњ малы болды.
Шаруашылыќтардыњ осы санатындаѓы ауыл шаруашылыѓы мал ‰йірініњ жартысынан астамы облыстаѓы бес µњірдіњ шаруашылыќтарына келеді, олар: Жарма (12,9%), Тарбаѓатай (12,1%), Абай (11,0%), Аягµз (10,8%) аудандары жєне Семей (11,9%) ќаласы.
2.3 Ж±ртшылыќ шаруашылыќтарыныњ малмен жєне ќ±спен ќамтамасыз етілуі
Соњѓы жылдары ж±ртшылыќ шаруашылыќтарындаѓы мал мен ќ±с ‰йірініњ µсу ќарќыны тµмендеді, ал 2007 жылы алѓаш рет оныњ ќысќаруы байќалды. Санат бойынша т±тастай алѓанда мал мен ќ±с саны 6,8 мыњ шартты басќа (0,9%) азайды. Ірі ќара мал басы 5,4 мыњ басќа (0,9%), шошќа - 3,9 мыњѓа (4,1%), жылќы - 0,5 мыњѓа (0,3%), ќ±с - 9,3 мыњѓа (1,1%) азайды. Ќой мен ешкі саныныњ біраз µскені байќалды, µсім 6,1 мыњ басты (0,5%) ќ±рады.
Жыл соњына ж±ртшылыќ шаруашылыќтарыныњ наќты бары жєне аулалардыњ малмен жєне ќ±спен ќамтамасыз етілуі
|
|
2003
|
2004
|
2005
|
2006
|
2007
|
|
Шаруашылыќтардыњ наќты бары, мыњ
|
228,0
|
227,9
|
223,0
|
234,0
|
230,7
|
|
соныњ ішінде
малы мен ќ±сы барлар
|
132,3
|
128,3
|
124,5
|
112,6
|
115,8
|
|
Мал мен ќ±с саны,
мыњ бас
|
|
|
|
|
|
|
Ірі ќара мал
|
549,0
|
575,2
|
593,1
|
597,9
|
592,5
|
|
100 шаруашылыќќа есептегенде, бас
|
241
|
252
|
266
|
256
|
255
|
|
Ќой мен ешкі
|
1040,6
|
1105,3
|
1157,6
|
1192,4
|
1198,5
|
|
100 шаруашылыќќа есептегенде, бас
|
456
|
485
|
519
|
510
|
516
|
|
Шошќа
|
129,3
|
90,8
|
85,3
|
95,6
|
91,7
|
|
100 шаруашылыќќа есептегенде, бас
|
57
|
40
|
38
|
41
|
39
|
|
Жылќы
|
101,4
|
106,8
|
108,6
|
114,8
|
114,3
|
|
100 шаруашылыќќа есептегенде, бас
|
44
|
47
|
49
|
49
|
49
|
|
Ќ±с
|
789,7
|
798,2
|
826,9
|
818,4
|
809,0
|
|
100 шаруашылыќќа есептегенде, бас
|
346
|
350
|
371
|
350
|
348
|
¤ткен жылы облыстаѓы ж±ртшылыќ шаруашылыќтарыныњ малмен ќамтамасыз етілуі 100 аулаѓа шаќќанда 1 басќа (0,3%) азайды жєне 318 шартты басты ќ±рады. Соњѓы екі жыл ішінде (2006-2007жж.) 100 шаруашылыќќа есептегендегі ірі ќара мал басы 11 басќа, ќой мен ешкі - 3 басќа, ќ±с - 23 басќа кеміді.
Соњѓы жылдары мал ±стайтын аулалар саны орташа алѓанда жыл ішінде 4,8 мыњ шаруашылыќќа ‰немі ќысќарып отырды. 2007 жылы олардыњ 3,2 мыњ шаруашылыќќа (2,8%) артуы байќалып, 2008 жылдыњ басына ‰лестік салмаѓы 50,2%-ды, µткен жылѓы дењгейі 48,1%-ды ќ±рады.
2008 жылдыњ басына мал мен ќ±с ±стайтын ж±ртшылыќ шаруашылыќтарыныњ ‰лес салмаѓы
¤њірлер бµлінісінде мал мен ќ±с ±стайтын шаруашылыќтар ‰лесі ¤скемен ќаласында 11,3%-дан Кµкпекті ауданында 78,8% аралыѓында ауытќиды. Курчатов ќаласы бойынша кµрсеткіштер талдауѓа келмейді, µйткені онда аулалардыњ аз ѓана саны (55 бірлік) кµрсетілген. Малы мен ќ±сы бар аулалар ‰лесініњ артуы облыстыњ 12 µњірінде байќалады. Сонымен ќатар 2007 жылы ж±ртшылыќ шаруашылыќтарындаѓы ірі ќара мал саныныњ облыстыњ 12 µњірініњ шаруашылыќтарында, сиыр - 16-сында, шошќа мен ќ±с - 11-інде, жылќы - 10-ында, ќой мен ешкініњ - 9-ында артуы байќалды.
2008 жылдыњ басына Абай ауданыныњ шаруашылыќтарында мал саны ењ кµп аулалар болды, м±ндаѓы 100 аулаѓы шаќќанда 781 ірі ќара мал, 2602 бас ќой мен ешкі, 223 жылќы, 329 бас ќ±с немесе шартты басќа аударѓанда 1072 бас мал болды. Малмен сондай-аќ Тарбаѓатай (100 аулаѓа шаќќанда 937 шартты бас), К‰ршім (711 бас), Зайсан (685 бас), Кµкпекті (573 бас) жєне Катонќараѓай (548 бас) аудандарыныњ шаруашылыќтары да жаќсы ќамтылѓан. ¤скемен (31 шартты бас), Риддер (50), Семей (92) ќалаларыныњ, сондай-аќ Зырян (94), Глубокое (131) жєне Шемонаиха (145 бас) аудандарыныњ шаруашылыќтары малмен ќамтамасыз етілудіњ тµмендігімен ерекшеленді.
Шаруашылыќтардыњ осы санатындаѓы ауыл шаруашылыѓы мал ‰йірініњ жартысынан астамы облыстыњ бес µњірініњ шаруашылыќтарына келеді, олар: Тарбаѓатай (13,8%), ‡ржар (10,7%), Аягµз (8,9%), Кµкпекті (7,6%) жєне Зайсан (7,4%) аудандары. Ірі ќара малдыњ, ќой мен ешкініњ ењ кµп саны Тарбаѓатай ауданыныњ (тиісінше 89,7 мыњ жєне 197,8 мыњ бас), шошќа - Шемонаиха (20,2 мыњ), жылќы - Катонќараѓай (15,1 мыњ), ќ±с - ‡ржар (114,3 мыњ бас) аудандарыныњ шаруашылыќтарында ±сталды.
3. Облыс µњірлеріндегі ауыл шаруашылыѓы
малдарыныњ наќты бары
2007 жылы облыстыњ 19 µњірініњ 13-інде шартты басќа аударѓанда мал мен ќ±с саны артты. Ірі ќара мал санын 19 µњірдіњ 11-і, ќой мен ешкіні - 14-і, жылќыны - 12-сі, ќ±сты - 9-ы, шошќаны - малдыњ осы т‰рін µсірумен айналысатын 17 µњірдіњ 5-і арттырды. Тарбаѓатай ауданы мен Семей ќаласыныњ шаруашылыќтары мал мен ќ±стыњ барлыќ т‰рлерініњ, Абай ауданы - малдыњ барлыќ т‰рлерініњ санын арттырды.
Мал басыныњ ењ жоѓарѓы µсіміне Семей ќаласыныњ шаруашылыќтары ќол жеткізді, м±ндаѓы ‰йір жалпы µсімніњ 26,8%-ын ќ±рап, 8,5 мыњ шартты басќа немесе 12,0%-ѓа артты. ‡ржар (5,9 мыњ басќа немесе 7,0%), Тарбаѓатай (5,3 мыњѓа, 4,1%), Жарма (5,2 мыњѓа, 7,3%) жєне Абай (3,8 мыњѓа, 6,2%) аудандарыныњ шаруашылыќтарында ауыл шаруашылыѓы мал басыныњ анаѓ±рлым µскені байќалды.
Ауыл шаруашылыѓы мал басыныњ азаюына К‰ршім (0,1%-ѓа), Бородулиха (1,3%-ѓа), Катонќараѓай (4,1%-ѓа), Шемонаиха (6,2%-ѓа), Зырян (9,5%-ѓа) аудандары мен Риддер (4,7%-ѓа) ќаласыныњ шаруашылыќтары жол берген. Сонымен ќатар Зырян жєне Шемонаиха аудандарыныњ шаруашылыќтары мал мен ќ±стыњ барлыќ т‰рлерініњ санын азайтты.
Облыс µњірлерінде ауыл шаруашылыѓы мал басыныњ µсімі (ќысќаруы), (шартты бас, 2008 +,- 2007 жылѓа)
Ірі ќара мал басыныњ анаѓ±рлым азаюына (10% жєне одан астам) Зырян (10,2%-ѓа); ќой мен ешкіні - ¤скемен ќаласыныњ (19,0%-ѓа); ќ±сты - Зырян (10,9%-ѓа), Шемонаиха (11,4%-ѓа) аудандарыныњ, ¤скемен (41,6%-ѓа) жєне Курчатов (25,3%-ѓа) ќалаларыныњ шаруашылыќтары жол берді; шошќа санын 11 µњірдіњ шаруашылыќтары 2,7-ден 82,8% аралыѓында азайтты.
Облыстыњ барлыќ µњірлерінде мал ‰йірініњ ењ ‰лкен ‰лесі 38-ден 91%-ѓа дейінгі аралыќты ќ±рап, ж±ртшылыќ шаруашылыќтарында ±сталды. Ауыл шаруашылыѓы малдарыныњ 80%-дан астамы Зайсан, Катонќараѓай, К‰ршім, ‡ржар аудандарыныњ, 91%-ы - Кµкпекті ауданыныњ ж±ртшылыќ шаруашылыќтарына келеді. Ауыл шаруашылыѓы малдарыныњ басым ‰лесі Шемонаиха (23%), Зырян (24%), ¦лан (29%), Глубокое (35%) аудандары мен Семей (26%) ќаласыныњ ауыл шаруашылыќ кєсіпорындарына; Тарбаѓатай (22%), Шемонаиха жєне Бесќараѓай (23%-дан), ¦лан (26%), Аягµз (28%), Абай (41%) аудандарында, ¤скемен (22%), Риддер (30%) жєне Семей (36%) ќалаларында - шаруа ќожалыќтарыныњ ‰лесіне келеді.
2008 жылдыњ басына облыстаѓы мал мен ќ±с ‰йірініњ жартысынан астамын (шартты баспен) Тарбаѓатай (12,6%), Аягµз (8,6%), ‡ржар (8,5%), ¦лан (7,4%), Жарма (7,1%) аудандарыныњ жєне Семей (7,5%) ќаласыныњ шаруашылыќтары ±стады.
Сонымен, облыс бойынша т±тастай алѓанда ауыл шаруашылыѓы мал басыныњ µсуі жалѓасуда, сондай-аќ соњѓы жылдардаѓы µсу ќарќыны анаѓ±рлым тµмендеді. Оныњ себебі - малдыњ барлыќ т‰рлері (ќой мен ешкіден басќа) мен ќ±с саныныњ ж±ртшылыќ шаруашылыќтарында азаюы. Ауыл шаруашылыѓы кєсіпорындары мен шаруа ќожалыќтарында ауыл шаруашылыѓы мал басы µсімініњ жеткілікті мµлшерде жоѓары ќарќынмен дамуы жалѓасуда.
ШЌО А¤К т±раќты дамытудыњ µњірлік баѓдарламасында жылќыныњ, ќой мен ешкініњ наќты бары туралы белгіленген кµрсеткіштері 2007 жылдыњ соњына тиісінше 107,9 жєне 115,2%-ды ќ±рады, ірі ќара малдыњ, шошќа мен ќ±с саны бойынша тиісінше 99,4, 90,7 жєне 98,2%-ды ќ±рап, межеге жетпей ќалды.
|
